LIQUID BASED CYTOLOGY (LBC)

PROGRAM PROFILAKTYKI NOWOTWORÓW W OPARCIU O BADANIA CYTOLOGII CIENKOWARSTWOWEJ LIQUID BASED CYTOLOGY (LBC).

PRZESŁANKI DO REALIZACJI PROGRAMU.

Nowotwory układu moczowo-płciowego charakteryzują się wciąż wysoką śmiertelnością, przede wszystkim ze względu na zbyt późne postawienie rozpoznania, a co za tym idzie zbyt późne wdrożenie leczenia. Najbardziej rozpowszechnionymi nowotworami układu moczowo-płciowego są: rak gruczołu krokowego, rak nerki, rak pęcherza moczowego, rak moczowodu, rak miedniczki nerkowej. Rak stercza (gruczołu krokowego, prostaty) to drugi (po raku płuca) pod względem częstości rozpoznawania nowotwór u mężczyzn. Do najważniejszych czynników ryzyka należą uwarunkowania genetyczne (kilkukrotnie większe ryzyko zachorowania dotyczy mężczyzn, których bliscy krewni chorują na raka stercza) oraz wiek. Raka stercza rozpoznaje się zwykle po 60. roku życia, a w przypadku mężczyzn po 80. roku życia u zdecydowanej większości występują w sterczu komórki nowotworowe, jednakże w większości przypadków jest to rak nieistotny klinicznie, który nie powoduje poważnych następstw. Jako że rak rozwija się najczęściej w obwodowej części gruczołu jego rozwój nie zawsze wiąże się z pojawieniem się trudności w oddawaniu moczu. U części chorych raka stercza można wykryć na podstawie badania palcem przez odbytnicę (per rectum), jednakże zasadnicze znaczenie dla rozpoznania ma ocena stężenia PSA (prostate specific antigen) w surowicy. Nieprawidłowe stężenie PSA nie jest jednoznaczne z obecnością komórek nowotworowych w sterczu, jednakże skłania do rozszerzenia diagnostyki i wykluczenia bądź potwierdzenia choroby w badaniu histopatologicznym tkanki pobranej w czasie biopsji.
Rak nerki stanowi ok. 2-3% wszystkich nowotworów złośliwych u dorosłych. Nowotwór najczęściej rozwija się między 50. a 70. rokiem życia, nierzadkie są jednak przypadki zachorowań w trzeciej i czwartej dekadzie życia. Najważniejsze czynniki ryzyka to: palenie tytoniu, otyłość i nadciśnienie tętnicze. Ryzyko zachorowania zwiększa ekspozycja na garbniki, metale ciężkie (kadm) i trójchloroetylen.
Rzadko (< 5%) rak nerki może mieć podłoże genetycznie. Klasyczne objawy – krwiomocz, ból i guz okolicy lędźwiowej – występują obecnie rzadko i oznaczają znaczne zaawansowanie choroby. Zwykle przebiega ona bezobjawowo i jest rozpoznawana na podstawie badań obrazowych (USG, tomografia komputerowa), wykonywanych z innych wskazań.

Wśród nowotworów złośliwych pęcherza moczowego, moczowodu i miedniczki nerkowej zdecydowaną większość stanowi rak z nabłonka przejściowego , czyli rak urotelialny. Jest to czwarty pod względem częstości występowania nowotwór u mężczyzn, a ósmy u kobiet. Wśród czynników ryzyka raka urotelialnego na pierwszy plan wysuwają się: palenie tytoniu oraz ekspozycja na substancje aromatyczne, stosowane w przemyśle. Głównym objawem raka urotelialnego jest krwiomocz. W diagnostyce choroby mają zastosowanie badania obrazowe (ultrasonografia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), cytologia moczu LBC, cystoskopia i ureterorenoskopia. Wyleczalność choroby nowotworowej w znacznym stopniu zależy od stadium zaawansowania choroby, czyli pośrednio od momentu, w którym zostanie rozpoznana. Najlepsze wyniki leczenia obserwuje się u pacjentów, u których rozpoznanie zostało postawione w stadium, w którym nie pojawiły się jeszcze objawy. Aby to osiągnąć należy przekonać społeczeństwo do korzystania z badań profilaktycznych (przesiewowych). Badanie przesiewowe to badanie, które przeprowadza się w celu wykrycia choroby u osób, u których nie występują żadne objawy. Postawienie rozpoznania choroby w stadium bezobjawowym zwiększa szanse na zastosowanie leczenia radykalnego i zapobieżenia poważnym następstwom choroby w przyszłości. Badanie przesiewowe w kierunku nowotworów układu moczowo-płciowego obejmuje: badanie cytologiczne moczu LBC, USG układu moczowego, badanie PSA w surowicy krwi.