Informacje dodatkowe w zakresie terapii fagowej.

Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN (IITD PAN) we Wrocławiu od kilkudziesięciu lat prowadzi badania nad właściwościami biologicznymi i zastosowaniem terapeutycznym bakteriofagów – wirusów bakteryjnych niszczących swoiście różne szczepy bakteryjne. Instytut dysponuje metodami izolacji bakteriofagów oraz przygotowania preparatów fagowych. W skład zespołu specjalistów wchodzi m.in. profesor Sławomir Letkiewicz (Urogen). Z uwagi na narastający problem antybiotykooporności bakterii Instytut utworzył w 2005 roku Ośrodek Terapii Fagowej, którego zadaniem jest w szczególności prowadzenie terapii fagowej w oparciu o typowanie fagowe i przygotowywane w Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN preparaty fagowe. Wszelkie badania i terapie związane z terapią fagową są prowadzone wyłącznie w Wrocławskim instytucie PAN.

Konkursy i wyróżnienie:

Konkurs na Wybitnego Innowatora w Polskiej Ochronie Zdrowia

Złoty Skalpel 2008: wygrała terapia fagowa

Zwycięski zespół. Za sukces eksperymentalnej terapii fagowej infekcji bakteryjnych opornych na antybiotykoterapię odpowiadają:

1. prof. Andrzej Górski, V-ce Prezes Polskiej Akademii Nauk, kierownik Ośrodka Terapii Fagowej przy Instytucie Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu
2. dr n. biol., lek. Ryszard Międzybrodzki, zastępca kierownika
3. dr n. med. Wojciech Fortuna
4. dr n. med., dr n. hum. Sławomir Letkiewicz
5. lek. Krzysztof Szufnarowski
6. dr n. med. Zdzisław Pawełczyk
7. dr n. biol. Beata Weber-Dąbrowska, koordynator ds. preparatów fagowych

Czekam na dalsze publikacje wrocławskiego ośrodka dokumentujące wyleczenia z zakażeń za pomocą fagów i cieszę się z konsekwentnego rozwoju tej metody w Polsce" - podkreśla prof. Marian Zembala, juror w konkursie Złoty Skalpel 2008.

"W zwycięskim projekcie bardzo cenne są jego implikacje praktyczne, czyli zastosowanie innowacyjnego leczenia u sporej już liczby pacjentów"- mówi prof. Krzysztof Strojek. - O randze projektu świadczą też liczne opracowania naukowe w postaci rozpoznawalnych na świecie publikacji.

"W Polsce powstał Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, ale od kolejnych dokumentów rządowych nie przybędzie nam narzędzi do walki z drobnoustrojami. Zadanie to spełnia natomiast metoda wykorzystująca do zwalczania opornych zakażeń bakteriofagi" - mówi dr Joanna Zabielska-Cieciuch, juror konkursu Złoty Skalpel 2008. A prof. Krzysztof Strojek, także członek jury, dodaje: "Zastosowanie fagów zwiększa skuteczność leczenia antybakteryjnego, a tym samym otwiera nowy obszar efektywnej terapii".

Szansa na sukces

Dotychczasowe doświadczenie Ośrodka Terapii Fagowej wskazuje na olbrzymie zapotrzebowanie na leczenie fagami. Eksperymentalna terapia fagowa prowadzona przez lekarzy z Wrocławia została opisana w czołowym światowym periodyku naukowym Nature Medicine (2006, 12: 600-601) jako fundamentalny krok naprzód. "Mamy nadzieję na dalszy postęp tej terapii i umożliwienie korzystania z niej większym grupom chorych, tym bardziej że jej koszt może być znacząco niższy od antybiotyków nowej generacji. Fakt ten ma szczególne znaczenie w kontekście trudności finansowych służby zdrowia i obecnego globalnego kryzysu ekonomicznego" - dodaje prof. Andrzej Górski.

Światowy unikat

Eksperymentalna terapia infekcji opornych na antybiotyki za pomocą specyficznych bakteriofagów prowadzona przez ośrodek we Wrocławiu jest nowością w UE. W zgromadzonej kolekcji znajduje się ponad 300 terapeutycznych preparatów fagowych o szerokiej specyficzności, skierowanych przeciwko 14 różnym rodzajom bakterii, tj. Staphylococcus (w tym także MRSA), Enterococcus, Escherichia, Citrobacter, Enterobacter, Klebsiella, Shigella, Salmonella, Serratia, Proteus, Pseudomonas, Stenotrophomonas, Acinetobacter i Bulkholderia. Dotychczas bakteriofagi były stosowane w leczeniu m.in. zakażeń bakteryjnych skóry, kości i szpiku, przetok, ran, owrzodzeń podudzi, dróg moczowych, dróg rodnych, gruczołu krokowego, przewodu pokarmowego, zatok i dolnych dróg oddechowych.

"Poza ośrodkiem w Tbilisi w Gruzji, inne laboratoria praktycznie nie dysponują terapeutycznymi preparatami fagowymi o szerokiej specyficzności i nie mają w ogóle lub jedynie minimalne doświadczenie w stosowaniu takich preparatów u ludzi. Zaniechanie badań nad terapią fagową w większości krajów w latach sukcesów antybiotykoterapii nie jest łatwe do odrobienia" - mówi prof. Andrzej Górski.

Wrocławski ośrodek zatrudnia obecnie sześciu lekarzy i działa w trybie ambulatoryjnym. Przyjmowani są do niego pełnoletni pacjenci z przewlekłymi, objawowymi, opornymi na antybiotykoterapię zakażeniami bakteryjnymi, którzy zgłaszają się samodzielnie lub ze skierowaniem od placówki prowadzącej dotychczasowe leczenie. Terapia fagowa odbywa się na zasadach eksperymentu leczniczego, spełniając wszelkie wymogi formalnoprawne dotyczące takiego postępowania (zgoda komisji biotycznej, świadoma zgoda chorego, ubezpieczenie itd.). Preparaty fagowe przygotowywane w Instytucie PAN we Wrocławiu, lub na jego zlecenie w firmie IBSS Biomed w Krakowie, podawane są pacjentom doustnie, doodbytniczo lub miejscowo przez kilka do kilkunastu tygodni. U wielu chorych uzyskuje się poprawę lub wyleczenie infekcji.

W 2008 roku do Ośrodka Terapii Fagowej zgłosiło się 495 pacjentów, u których bezskuteczne okazały się antybiotyki i wyczerpano wszystkie klasyczne sposoby leczenia infekcji. Spośród nich 174 pacjentów zakwalifikowano do terapii fagowej. Byli wśród nich chorzy z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Włoch, USA i Czech.

Terapia z wykorzystaniem fagów od kilku lat jest z powodzeniem prowadzona w Ośrodku Terapii Fagowej, kierowanym przez prof. Andrzeja Górskiego, a utworzonym przez Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu. Dotychczas leczeniem objęto około 200 chorych. Na podstawie otrzymanych wyników klinicznych uzyskano obiecujące wyniki leczenia chorych z ciężkimi zakażeniami szczepami opornymi na obecnie dostępne antybiotyki, w tym MRSA.

Bakterie kontra antybiotyki

W ostatnich latach mamy do czynienia z gwałtownie narastającą antybiotykoopornością bakterii chorobotwórczych, co stanowi niezwykle poważny problem w leczeniu najróżniejszych zakażeń. Niemal regułą jest już wielolekowa oporność gronkowców, enterokoków i pneumokoków, a eksperci alarmują, że zbliża się "era poantybiotykowa", w której zakażenia bakteryjne znów staną się wiodącą przyczyną zachorowań i zgonów. Firmy farmaceutyczne wycofują się z badań i produkcji nowych antybiotyków, ponieważ koszty i ryzyko niepowodzenia są zbyt duże. Skuteczne leczenie infekcji bakteryjnych jest zatem jednym z najważniejszych wyzwań, przed jakimi stanęła współczesna medycyna, co podkreślają bijąc na alarm czołowe periodyki medyczne, m.in. Lancet, Nature i New England Journal of Medicine.

Fagi w przyrodzie i medycynie

Bakteriofagi, czyli wirusy bakteryjne, infekują wyłącznie komórki bakterii, a ich działanie jest wyjątkowo silne zarówno przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, jak i Gram-ujemnym. Unikatowa zdolność bakteriofagów do replikacji w komórkach bakteryjnych i jednocześnie brak możliwości namnażania w komórkach eukariotycznych sprawiają, że leczenie jest skuteczne i całkowicie bezpieczne. Wirusy bakteryjne są bardzo rozpowszechnione w przyrodzie - zasiedlają wody i glebę, występują naturalnie w pokarmach i organizmie ludzkim. Podane do organizmu mogą przenikać do krwiobiegu, a stamtąd penetrować m.in. do wątroby, śledziony, nerek, prostaty. Dystrybucja fagów do zainfekowanych przez bakterie narządów może odbywać się też poprzez naczynia limfatyczne. Ponadto wykazano, że fagi mogą pokonywać barierę krew-mózg, nie tracąc zdolności do zabijania bakterii. Po eradykacji bakterii fagi wydalane są z organizmu, m.in. z moczem i kałem.

SERDECZNIE ZAPRASZAMY DO INSTYTUTU PAN WE WROCŁAWIU.